AI Tarayıcıyı Yeniden Şekillendiriyor: Üçüncü Tarayıcı Savaşının Hazırlığı
Üçüncü tarayıcı savaşı sessizce başlıyor. Tarihe baktığımızda, 1990'ların Netscape'inden, Microsoft'un IE'sine, açık kaynak ruhunun Firefox'u ve Google'ın Chrome'una kadar tarayıcı rekabeti, platform kontrolü ve teknolojik paradigmaların değişiminin yoğun bir yansıması olmuştur. Chrome, güncelleme hızı ve ekosistem etkileşimi ile lider konumunu elde ederken, Google arama ve tarayıcının "çift oligopol" yapısı ile bilgi girişinin kapalı döngüsünü oluşturmuştur.
Ama bugün, bu düzen sarsılmaya başlıyor. Büyük dil modellerinin (LLM) yükselişi, giderek daha fazla kullanıcının arama sonuçları sayfasında "sıfır tıklama" ile görevleri tamamlaması, geleneksel web tıklama davranışının azalmasına yol açıyor. Aynı zamanda, Apple'ın Safari'de varsayılan arama motorunu değiştirme olasılığına dair söylentiler, Alphabet'in kar temellerini daha da tehdit ediyor ve pazar, "arama otoritesine" karşı duyduğu rahatsızlığı göstermeye başladı.
Tarayıcı kendisi de rol yeniden şekillendirme ile karşı karşıya. Artık sadece web sayfalarını gösteren bir araç değil, aynı zamanda veri girişi, kullanıcı davranışı, gizlilik kimliği gibi birçok yeteneğin toplandığı bir konteyner. AI Agent güçlüdür, ancak karmaşık sayfa etkileşimlerini gerçekleştirmek, yerel kimlik verilerini çağırmak ve web sayfası öğelerini kontrol etmek için hala tarayıcının güven sınırları ve fonksiyonel kumanda alanından yararlanmak gerekir. Tarayıcı, insan arayüzünden, Agent'ın sistem çağrı platformuna dönüşüyor.
Gerçekten mevcut tarayıcı pazarını kırma potansiyeline sahip olan, başka bir "daha iyi Chrome" değil, yeni bir etkileşim yapısıdır: bilgi sunumu değil, görev çağrısı. Gelecekte tarayıcılar, yalnızca okuyabilen değil, aynı zamanda yazabilen ve uygulayabilen AI Agent'lar için tasarlanmalıdır. Browser Use gibi projeler, sayfa yapılarını anlamsal hale getirmeyi ve görselleştirilmiş arayüzü LLM tarafından çağrılabilen yapılandırılmış metne dönüştürmeyi, sayfadan komutlara haritalama yapmayı deniyor ve etkileşim maliyetlerini büyük ölçüde azaltıyor.
Piyasada önde gelen projeler denemelere başladı: Perplexity, yerel tarayıcı Comet'i inşa ediyor ve geleneksel arama sonuçlarının yerini AI alıyor; Brave, gizlilik korumasını yerel çıkarım ile birleştiriyor ve LLM ile arama ve engelleme işlevlerini güçlendiriyor; Donut gibi kripto yerel projeler ise AI ile zincir üzerindeki varlık etkileşimleri için yeni bir giriş noktası hedefliyor. Bu projelerin ortak özelliği, tarayıcının giriş tarafını yeniden yapılandırmayı denemeleri, çıktılarının güzelleştirilmesi yerine.
Girişimciler için fırsatlar, girdi, yapı ve vekalet üçgeni içinde gizlidir. Tarayıcı, gelecekteki Agent'ların dünyayı çağırma arayüzü olarak, kimlerin yapılandırılabilir, çağrılabilir ve güvenilir "yetenek blokları" sunabileceğini belirtiyor; bu kişiler yeni nesil platformların bir parçası olabilecektir. SEO'dan AEO'ya (Agent Engine Optimization), sayfa trafiğinden görev zinciri çağrısına kadar, ürün biçimleri ve tasarım düşüncesi yeniden şekilleniyor. Üçüncü tarayıcı savaşı, "girdi" üzerinde gerçekleşiyor, "gösterim" değil; kazanma ve kaybetme, artık kimin kullanıcıların dikkatini çektiği değil, kimin Agent'ın güvenini kazandığı ve çağrı girişini elde ettiği ile belirleniyor.
Tarayıcıların Gelişim Tarihi
1990'ların başında, internet günlük yaşamın bir parçası olmadan önce, Netscape Navigator sahneye çıktı ve yeni bir kıtanın açılışına benzer şekilde, milyonlarca kullanıcıya dijital dünyanın kapılarını açtı. Bu tarayıcı ilk değildi ama gerçek anlamda kitlelere ulaşan ve internet deneyimini şekillendiren ilk üründü. O zamanlar, insanlar grafik arayüz aracılığıyla web sayfalarını bu kadar kolay bir şekilde gezebiliyordu, sanki tüm dünya aniden ulaşılabilir hale gelmişti.
Ancak, parlaklık genellikle kısadır. Microsoft, tarayıcının önemini hızla fark etti ve Internet Explorer'ı Windows işletim sistemine zorla entegre ederek varsayılan tarayıcı haline getirmeye karar verdi. Bu strateji "platform öldürücü hamle" olarak adlandırılabilir ve doğrudan Netscape'in pazar liderliğini yok etti. Birçok kullanıcı, IE'yi aktif olarak seçmedi; bunun yerine sistem varsayılan olarak kabul ettiği için kabul etti. IE, Windows'un dağıtım yeteneğinden yararlanarak hızla sektörün lideri haline geldi, Netscape ise çöküş yoluna girdi.
Zorluklar içinde, Netscape mühendisleri radikal ve idealist bir yol seçti - tarayıcı kaynak kodunu halka açtılar ve açık kaynak topluluğuna çağrıda bulundular. Bu karar, sanki teknoloji dünyasında bir "Makedon tarzı feragat" gibiydi, eski çağın sona erdiğinin ve yeni güçlerin yükselişinin habercisiydi. Bu kod daha sonra Mozilla tarayıcı projesinin temeli haline geldi, ilk olarak Phoenix (yeniden doğuş anlamında) olarak adlandırıldı, ancak ticari marka sorunları nedeniyle birkaç kez isim değişikliği yaşadı ve nihayetinde Firefox olarak adlandırıldı.
Firefox, sadece Netscape'in basit bir kopyası değil, kullanıcı deneyimi, eklenti ekosistemi, güvenlik gibi alanlarda birçok atılım gerçekleştirmiştir. Onun doğuşu, açık kaynak ruhunun zaferini simgeler ve tüm sektöre yeni bir enerji katmıştır. Bazıları Firefox'u Netscape'in "ruhsal varisi" olarak tanımlıyor, tıpkı Osmanlı İmparatorluğu'nun Bizans'ın son ışığını devralması gibi. Bu benzetme abartılı olsa da oldukça anlamlıdır.
Ancak Firefox'un resmi olarak piyasaya sürülmesinden yıllar önce, Microsoft zaten IE'nin altı sürümünü yayınlamıştı. Zaman avantajı ve sistem paketleme stratejisi sayesinde, Firefox başlangıçta sürekli bir takip pozisyonunda bulunmuştu ve bu yarışın başlangıç çizgisinde eşit bir rekabet olamayacağı kesindi.
Bu arada, başka bir erken oyuncu da sessizce sahneye çıkıyor. 1994 yılında, Norveç'ten gelen Opera tarayıcısı piyasaya sürüldü; başlangıçta sadece deneysel bir projeydi. Ancak 2003'teki 7.0 sürümünden itibaren, kendi geliştirdiği Presto motorunu tanıttı ve CSS, duyarlı tasarım, sesli kontrol ve Unicode kodlaması gibi öncü teknolojilere öncülük etti. Kullanıcı sayısı sınırlı olmasına rağmen, teknik olarak her zaman sektörün önünde yer alarak "geeklerin gözdesi" haline geldi.
Aynı yıl, Apple Safari tarayıcısını piyasaya sürdü. Bu, anlamlı bir kırılma noktasıydı. O dönemde, Microsoft iflasın eşiğindeki Apple'a rekabet görüntüsünü korumak ve anti-trust incelemesini önlemek için 150 milyon dolar yatırım yapmıştı. Safari'nin kuruluşundan itibaren varsayılan arama motoru Google olmasına rağmen, bu Microsoft ile olan tarihsel ilişki, internet devleri arasındaki karmaşık ve hassas ilişkiyi sembolize ediyor: işbirliği ve rekabet, her zaman birbirinin gölgesinde.
2007 yılında, IE7 Windows Vista ile birlikte piyasaya sürüldü, ancak pazar geri bildirimi sıradan kaldı. Öte yandan Firefox, daha hızlı güncelleme döngüsü, daha kullanıcı dostu uzantı mekanizması ve geliştiricilere doğal çekiciliği sayesinde pazar payını yaklaşık %20'ye yükseltti. IE'nin egemenliği yavaş yavaş zayıfladı ve rüzgar yön değiştirmeye başladı.
Google ise başka bir strateji izledi. 2001 yılından itibaren kendi tarayıcısını geliştirmek için çalışmalar yapmaya başladı, ancak bu projeyi onaylatmak için CEO Eric Schmidt'i ikna etmek altı yıl sürdü. Chrome, 2008 yılında Chromium açık kaynak projesi ve Safari'nin kullandığı WebKit motoru üzerine inşa edildi. "Kaba" bir tarayıcı olarak anılsa da, Google'ın reklamcılık ve marka oluşturma konusundaki derin becerileri sayesinde hızla yükselişe geçti.
Chrome'un ana silahı işlevsellik değil, sık güncelleme döngüsü (her altı haftada bir) ve tüm platformlarda tutarlı bir deneyimdir. Kasım 2011'de Chrome, ilk kez Firefox'u geçerek pazar payını %27'ye ulaştı; altı ay sonra, IE'yi geçerek, meydan okuyucudan egemenliğe geçişini tamamladı.
Bu arada, Çin'in mobil interneti de kendi ekosistemini oluşturuyor. Bir ünlü şirketin tarayıcısı 2010'lu yılların başında hızlı bir şekilde popülerlik kazandı, özellikle Hindistan, Endonezya, Çin gibi gelişen pazarlarda, hafif tasarımı, veri sıkıştırma özellikleri ile veri tasarrufu gibi özellikleri sayesinde düşük maliyetli cihaz kullanıcılarının beğenisini kazandı. 2015 yılında, küresel mobil tarayıcı pazarındaki payı %17'yi aşarken, Hindistan'da bir ara %46'ya kadar yükseldi. Ancak bu zafer kalıcı olmadı. Hindistan hükümetinin Çin uygulamalarına yönelik güvenlik denetimlerini sıkılaştırmasıyla, tarayıcı önemli bir pazardan çekilmek zorunda kaldı ve zamanla eski ihtişamını kaybetti.
2020'lerin başlarına girildiğinde, Chrome'un hakimiyeti kurulmuştu ve küresel pazar payı yaklaşık %65 seviyesinde istikrara kavuşmuştu. Dikkat çekici bir şekilde, Google arama motoru ve Chrome tarayıcısı aynı Alphabet'e ait olsalar da, pazar açısından iki bağımsız hegemonik sistemdir - ilki dünya genelinde arama girişlerinin yaklaşık %90'ını kontrol ederken, diğeri çoğu kullanıcının internete girdiği "ilk pencereyi" elinde bulundurmaktadır.
Bu çift tekel yapısını korumak için Google büyük paralar harcamaktan çekinmiyor. 2022 yılında, Alphabet, Google'ın Safari'deki varsayılan arama motoru olarak kalması için Apple'a yaklaşık 20 milyar dolar ödedi. Analizler, bu harcamanın Google'ın Safari trafiğinden elde ettiği arama reklamı gelirinin %36'sına denk geldiğini belirtiyor. Başka bir deyişle, Google surlarını korumak için bir "koruma ücreti" ödüyor.
Ama rüzgar bir kez daha değişti. Büyük dil modellerinin (LLM) yükselişiyle birlikte, geleneksel arama hizmetleri sarsılmaya başladı. 2024 yılında, Google'ın arama pazarındaki payı %93'ten %89'a düştü; hâlâ lider konumda olsa da çatlaklar belirmeye başladı. Daha devrim niteliğinde olanı, Apple'ın kendi AI arama motorunu piyasaya süreceği yönündeki söylentiler - eğer Safari varsayılan aramasını kendi ekosistemine kaydırırsa, bu sadece ekosistem yapısını değiştirmekle kalmayacak, aynı zamanda Alphabet'in kâr sütununu da sarsabilir. Pazar hızlı bir şekilde tepki verdi; Alphabet'in hisse fiyatı 170 dolardan 140 dolara düşerek, sadece yatırımcıların panik içinde olduğunu değil, aynı zamanda arama çağının geleceği konusunda derin bir huzursuzluğu da yansıtıyor.
Navigator'dan Chrome'a, açık kaynak ideallerinden reklam ticaretine, hafif tarayıcılardan AI arama asistanlarına, tarayıcı savaşı her zaman teknoloji, platform, içerik ve kontrol savaşı olmuştur. Savaş alanı sürekli değişiyor, ancak öz hiç değişmedi: Kim girişi kontrol ederse, geleceği tanımlar.
VC'lere göre, LLM ve AI çağında insanların arama motorlarına olan yeni taleplerine dayanarak, üçüncü tarayıcı savaşları kademeli olarak başlamaktadır. Aşağıda bazı tanınmış AI tarayıcı projelerinin finansman durumu bulunmaktadır.
Modern tarayıcıların eski mimarisi
Tarayıcı mimarisinden bahsederken, klasik geleneksel mimari aşağıdaki gibi gösterilmiştir:
İstemci - Ön Uç Girişi
HTTPS ile en yakın Google Front End'e ulaşarak TLS şifre çözme, QoS örnekleme ve coğrafi yönlendirme işlemlerini tamamlayın. Anormal trafik (DDoS, otomatik tarama) tespit edilirse, bu katmanda sınırlama veya zorluk çıkarma işlemleri yapılabilir.
Sorgulama Anlayışı
Ön uç, kullanıcı tarafından girilen kelimelerin anlamını anlamalıdır, üç adım vardır: Sinirsel yazım düzeltmesi, "recpie" kelimesini "recipe" olarak düzeltmek; eş anlamlı genişleme, "how to fix bike" ifadesini "repair bicycle" olarak genişletmek. Niyet analizi, sorgunun bilgi, yönlendirme veya işlem niyeti olup olmadığını belirlemek ve Vertical isteği atamak.
Aday Geri Çağırma
Bir tanınmış arama motorunun kullandığı sorgulama tekniği: ters indeks. Doğru indekslemede, bir ID verildiğinde dosyaya erişebiliriz. Ancak kullanıcı, binlerce milyar dosya arasında aradığı içeriğin numarasını bilemez, bu yüzden içeriğe göre hangi dosyaların ilgili anahtar kelimeleri içerdiğini bulmak için oldukça geleneksel olan ters indeksi kullanmaktadır. Sonrasında, anlamsal arama işlemleri için vektör indeksi kullanılmaktadır; yani sorgunun anlamına benzer içerikleri bulmak için. Bu, metinleri, görüntüleri vb. yüksek boyutlu vektörlere (embedding) dönüştürür ve bu vektörler arasındaki benzerliğe göre arama yapar. Örneğin, kullanıcı "pizza hamuru nasıl yapılır" diye aratsa bile, arama motoru "pizza hamuru yapım kılavuzu" ile ilgili sonuçlar döndürebilir, çünkü bu içerikler anlamsal olarak benzerlik gösterir. Ters indeks ve vektör indeksi uygulandıktan sonra yaklaşık yüz bin seviyesindeki web sayfası ön elemeden geçirilir.
Çok seviyeli sıralama
Sistemler genellikle BM25, TF-IDF, sayfa kalitesi puanı gibi binlerce hafif özellik aracılığıyla on binlerce aday sayfayı yaklaşık 1000 sayfaya indirerek ilk aday kümesini oluşturur. Bu tür sistemler genel olarak öneri motorları olarak adlandırılır. Kullanıcı davranışı, sayfa özellikleri, sorgu niyeti ve bağlam sinyalleri gibi birçok varlığın ürettiği devasa özelliklere dayanır. Örneğin, bir arama motoru kullanıcı geçmişi, diğer kullanıcıların davranış geri bildirimleri, sayfa anlamı, sorgu anlamı gibi bilgileri bir araya getirirken, ayrıca bağlam unsurlarını da göz önünde bulundurur; örneğin, zaman (günün saatleri, haftanın belirli günleri) ve gerçek zamanlı haberler gibi dış olaylar.
Ana Sıralama için Derin Öğrenme
İlk arama aşamasında, bazı tanınmış arama motorları, sorgunun anlamını anlamak ve büyük miktarda belge arasından ilk ilgili sonuçları filtrelemek için RankBrain ve Neural Matching gibi teknolojiler kullanır. RankBrain, 2015 yılında tanıtılan bir makine öğrenimi sistemidir ve kullanıcı sorgularının anlamını daha iyi anlamayı amaçlamaktadır, özellikle de ilk kez ortaya çıkan sorgular. O, aracılığıyla
This page may contain third-party content, which is provided for information purposes only (not representations/warranties) and should not be considered as an endorsement of its views by Gate, nor as financial or professional advice. See Disclaimer for details.
12 Likes
Reward
12
4
Repost
Share
Comment
0/400
ForumLurker
· 5h ago
Chrome rahatsız etti.
View OriginalReply0
OnChainDetective
· 5h ago
desen analizi, chrome'un hakimiyetinin istatistiksel olarak kaçınılmaz olduğunu öne sürüyor... ancak llm bozulması, piyasa yeniden yapılandırılmasının %99.7 olasılıkla gerçekleşeceğini gösteriyor.
AI Tarayıcı Devrimi: Üçüncü Tarayıcı Savaşı kapıda
AI Tarayıcıyı Yeniden Şekillendiriyor: Üçüncü Tarayıcı Savaşının Hazırlığı
Üçüncü tarayıcı savaşı sessizce başlıyor. Tarihe baktığımızda, 1990'ların Netscape'inden, Microsoft'un IE'sine, açık kaynak ruhunun Firefox'u ve Google'ın Chrome'una kadar tarayıcı rekabeti, platform kontrolü ve teknolojik paradigmaların değişiminin yoğun bir yansıması olmuştur. Chrome, güncelleme hızı ve ekosistem etkileşimi ile lider konumunu elde ederken, Google arama ve tarayıcının "çift oligopol" yapısı ile bilgi girişinin kapalı döngüsünü oluşturmuştur.
Ama bugün, bu düzen sarsılmaya başlıyor. Büyük dil modellerinin (LLM) yükselişi, giderek daha fazla kullanıcının arama sonuçları sayfasında "sıfır tıklama" ile görevleri tamamlaması, geleneksel web tıklama davranışının azalmasına yol açıyor. Aynı zamanda, Apple'ın Safari'de varsayılan arama motorunu değiştirme olasılığına dair söylentiler, Alphabet'in kar temellerini daha da tehdit ediyor ve pazar, "arama otoritesine" karşı duyduğu rahatsızlığı göstermeye başladı.
Tarayıcı kendisi de rol yeniden şekillendirme ile karşı karşıya. Artık sadece web sayfalarını gösteren bir araç değil, aynı zamanda veri girişi, kullanıcı davranışı, gizlilik kimliği gibi birçok yeteneğin toplandığı bir konteyner. AI Agent güçlüdür, ancak karmaşık sayfa etkileşimlerini gerçekleştirmek, yerel kimlik verilerini çağırmak ve web sayfası öğelerini kontrol etmek için hala tarayıcının güven sınırları ve fonksiyonel kumanda alanından yararlanmak gerekir. Tarayıcı, insan arayüzünden, Agent'ın sistem çağrı platformuna dönüşüyor.
Gerçekten mevcut tarayıcı pazarını kırma potansiyeline sahip olan, başka bir "daha iyi Chrome" değil, yeni bir etkileşim yapısıdır: bilgi sunumu değil, görev çağrısı. Gelecekte tarayıcılar, yalnızca okuyabilen değil, aynı zamanda yazabilen ve uygulayabilen AI Agent'lar için tasarlanmalıdır. Browser Use gibi projeler, sayfa yapılarını anlamsal hale getirmeyi ve görselleştirilmiş arayüzü LLM tarafından çağrılabilen yapılandırılmış metne dönüştürmeyi, sayfadan komutlara haritalama yapmayı deniyor ve etkileşim maliyetlerini büyük ölçüde azaltıyor.
Piyasada önde gelen projeler denemelere başladı: Perplexity, yerel tarayıcı Comet'i inşa ediyor ve geleneksel arama sonuçlarının yerini AI alıyor; Brave, gizlilik korumasını yerel çıkarım ile birleştiriyor ve LLM ile arama ve engelleme işlevlerini güçlendiriyor; Donut gibi kripto yerel projeler ise AI ile zincir üzerindeki varlık etkileşimleri için yeni bir giriş noktası hedefliyor. Bu projelerin ortak özelliği, tarayıcının giriş tarafını yeniden yapılandırmayı denemeleri, çıktılarının güzelleştirilmesi yerine.
Girişimciler için fırsatlar, girdi, yapı ve vekalet üçgeni içinde gizlidir. Tarayıcı, gelecekteki Agent'ların dünyayı çağırma arayüzü olarak, kimlerin yapılandırılabilir, çağrılabilir ve güvenilir "yetenek blokları" sunabileceğini belirtiyor; bu kişiler yeni nesil platformların bir parçası olabilecektir. SEO'dan AEO'ya (Agent Engine Optimization), sayfa trafiğinden görev zinciri çağrısına kadar, ürün biçimleri ve tasarım düşüncesi yeniden şekilleniyor. Üçüncü tarayıcı savaşı, "girdi" üzerinde gerçekleşiyor, "gösterim" değil; kazanma ve kaybetme, artık kimin kullanıcıların dikkatini çektiği değil, kimin Agent'ın güvenini kazandığı ve çağrı girişini elde ettiği ile belirleniyor.
Tarayıcıların Gelişim Tarihi
1990'ların başında, internet günlük yaşamın bir parçası olmadan önce, Netscape Navigator sahneye çıktı ve yeni bir kıtanın açılışına benzer şekilde, milyonlarca kullanıcıya dijital dünyanın kapılarını açtı. Bu tarayıcı ilk değildi ama gerçek anlamda kitlelere ulaşan ve internet deneyimini şekillendiren ilk üründü. O zamanlar, insanlar grafik arayüz aracılığıyla web sayfalarını bu kadar kolay bir şekilde gezebiliyordu, sanki tüm dünya aniden ulaşılabilir hale gelmişti.
Ancak, parlaklık genellikle kısadır. Microsoft, tarayıcının önemini hızla fark etti ve Internet Explorer'ı Windows işletim sistemine zorla entegre ederek varsayılan tarayıcı haline getirmeye karar verdi. Bu strateji "platform öldürücü hamle" olarak adlandırılabilir ve doğrudan Netscape'in pazar liderliğini yok etti. Birçok kullanıcı, IE'yi aktif olarak seçmedi; bunun yerine sistem varsayılan olarak kabul ettiği için kabul etti. IE, Windows'un dağıtım yeteneğinden yararlanarak hızla sektörün lideri haline geldi, Netscape ise çöküş yoluna girdi.
Zorluklar içinde, Netscape mühendisleri radikal ve idealist bir yol seçti - tarayıcı kaynak kodunu halka açtılar ve açık kaynak topluluğuna çağrıda bulundular. Bu karar, sanki teknoloji dünyasında bir "Makedon tarzı feragat" gibiydi, eski çağın sona erdiğinin ve yeni güçlerin yükselişinin habercisiydi. Bu kod daha sonra Mozilla tarayıcı projesinin temeli haline geldi, ilk olarak Phoenix (yeniden doğuş anlamında) olarak adlandırıldı, ancak ticari marka sorunları nedeniyle birkaç kez isim değişikliği yaşadı ve nihayetinde Firefox olarak adlandırıldı.
Firefox, sadece Netscape'in basit bir kopyası değil, kullanıcı deneyimi, eklenti ekosistemi, güvenlik gibi alanlarda birçok atılım gerçekleştirmiştir. Onun doğuşu, açık kaynak ruhunun zaferini simgeler ve tüm sektöre yeni bir enerji katmıştır. Bazıları Firefox'u Netscape'in "ruhsal varisi" olarak tanımlıyor, tıpkı Osmanlı İmparatorluğu'nun Bizans'ın son ışığını devralması gibi. Bu benzetme abartılı olsa da oldukça anlamlıdır.
Ancak Firefox'un resmi olarak piyasaya sürülmesinden yıllar önce, Microsoft zaten IE'nin altı sürümünü yayınlamıştı. Zaman avantajı ve sistem paketleme stratejisi sayesinde, Firefox başlangıçta sürekli bir takip pozisyonunda bulunmuştu ve bu yarışın başlangıç çizgisinde eşit bir rekabet olamayacağı kesindi.
Bu arada, başka bir erken oyuncu da sessizce sahneye çıkıyor. 1994 yılında, Norveç'ten gelen Opera tarayıcısı piyasaya sürüldü; başlangıçta sadece deneysel bir projeydi. Ancak 2003'teki 7.0 sürümünden itibaren, kendi geliştirdiği Presto motorunu tanıttı ve CSS, duyarlı tasarım, sesli kontrol ve Unicode kodlaması gibi öncü teknolojilere öncülük etti. Kullanıcı sayısı sınırlı olmasına rağmen, teknik olarak her zaman sektörün önünde yer alarak "geeklerin gözdesi" haline geldi.
Aynı yıl, Apple Safari tarayıcısını piyasaya sürdü. Bu, anlamlı bir kırılma noktasıydı. O dönemde, Microsoft iflasın eşiğindeki Apple'a rekabet görüntüsünü korumak ve anti-trust incelemesini önlemek için 150 milyon dolar yatırım yapmıştı. Safari'nin kuruluşundan itibaren varsayılan arama motoru Google olmasına rağmen, bu Microsoft ile olan tarihsel ilişki, internet devleri arasındaki karmaşık ve hassas ilişkiyi sembolize ediyor: işbirliği ve rekabet, her zaman birbirinin gölgesinde.
2007 yılında, IE7 Windows Vista ile birlikte piyasaya sürüldü, ancak pazar geri bildirimi sıradan kaldı. Öte yandan Firefox, daha hızlı güncelleme döngüsü, daha kullanıcı dostu uzantı mekanizması ve geliştiricilere doğal çekiciliği sayesinde pazar payını yaklaşık %20'ye yükseltti. IE'nin egemenliği yavaş yavaş zayıfladı ve rüzgar yön değiştirmeye başladı.
Google ise başka bir strateji izledi. 2001 yılından itibaren kendi tarayıcısını geliştirmek için çalışmalar yapmaya başladı, ancak bu projeyi onaylatmak için CEO Eric Schmidt'i ikna etmek altı yıl sürdü. Chrome, 2008 yılında Chromium açık kaynak projesi ve Safari'nin kullandığı WebKit motoru üzerine inşa edildi. "Kaba" bir tarayıcı olarak anılsa da, Google'ın reklamcılık ve marka oluşturma konusundaki derin becerileri sayesinde hızla yükselişe geçti.
Chrome'un ana silahı işlevsellik değil, sık güncelleme döngüsü (her altı haftada bir) ve tüm platformlarda tutarlı bir deneyimdir. Kasım 2011'de Chrome, ilk kez Firefox'u geçerek pazar payını %27'ye ulaştı; altı ay sonra, IE'yi geçerek, meydan okuyucudan egemenliğe geçişini tamamladı.
Bu arada, Çin'in mobil interneti de kendi ekosistemini oluşturuyor. Bir ünlü şirketin tarayıcısı 2010'lu yılların başında hızlı bir şekilde popülerlik kazandı, özellikle Hindistan, Endonezya, Çin gibi gelişen pazarlarda, hafif tasarımı, veri sıkıştırma özellikleri ile veri tasarrufu gibi özellikleri sayesinde düşük maliyetli cihaz kullanıcılarının beğenisini kazandı. 2015 yılında, küresel mobil tarayıcı pazarındaki payı %17'yi aşarken, Hindistan'da bir ara %46'ya kadar yükseldi. Ancak bu zafer kalıcı olmadı. Hindistan hükümetinin Çin uygulamalarına yönelik güvenlik denetimlerini sıkılaştırmasıyla, tarayıcı önemli bir pazardan çekilmek zorunda kaldı ve zamanla eski ihtişamını kaybetti.
2020'lerin başlarına girildiğinde, Chrome'un hakimiyeti kurulmuştu ve küresel pazar payı yaklaşık %65 seviyesinde istikrara kavuşmuştu. Dikkat çekici bir şekilde, Google arama motoru ve Chrome tarayıcısı aynı Alphabet'e ait olsalar da, pazar açısından iki bağımsız hegemonik sistemdir - ilki dünya genelinde arama girişlerinin yaklaşık %90'ını kontrol ederken, diğeri çoğu kullanıcının internete girdiği "ilk pencereyi" elinde bulundurmaktadır.
Bu çift tekel yapısını korumak için Google büyük paralar harcamaktan çekinmiyor. 2022 yılında, Alphabet, Google'ın Safari'deki varsayılan arama motoru olarak kalması için Apple'a yaklaşık 20 milyar dolar ödedi. Analizler, bu harcamanın Google'ın Safari trafiğinden elde ettiği arama reklamı gelirinin %36'sına denk geldiğini belirtiyor. Başka bir deyişle, Google surlarını korumak için bir "koruma ücreti" ödüyor.
Ama rüzgar bir kez daha değişti. Büyük dil modellerinin (LLM) yükselişiyle birlikte, geleneksel arama hizmetleri sarsılmaya başladı. 2024 yılında, Google'ın arama pazarındaki payı %93'ten %89'a düştü; hâlâ lider konumda olsa da çatlaklar belirmeye başladı. Daha devrim niteliğinde olanı, Apple'ın kendi AI arama motorunu piyasaya süreceği yönündeki söylentiler - eğer Safari varsayılan aramasını kendi ekosistemine kaydırırsa, bu sadece ekosistem yapısını değiştirmekle kalmayacak, aynı zamanda Alphabet'in kâr sütununu da sarsabilir. Pazar hızlı bir şekilde tepki verdi; Alphabet'in hisse fiyatı 170 dolardan 140 dolara düşerek, sadece yatırımcıların panik içinde olduğunu değil, aynı zamanda arama çağının geleceği konusunda derin bir huzursuzluğu da yansıtıyor.
Navigator'dan Chrome'a, açık kaynak ideallerinden reklam ticaretine, hafif tarayıcılardan AI arama asistanlarına, tarayıcı savaşı her zaman teknoloji, platform, içerik ve kontrol savaşı olmuştur. Savaş alanı sürekli değişiyor, ancak öz hiç değişmedi: Kim girişi kontrol ederse, geleceği tanımlar.
VC'lere göre, LLM ve AI çağında insanların arama motorlarına olan yeni taleplerine dayanarak, üçüncü tarayıcı savaşları kademeli olarak başlamaktadır. Aşağıda bazı tanınmış AI tarayıcı projelerinin finansman durumu bulunmaktadır.
Modern tarayıcıların eski mimarisi
Tarayıcı mimarisinden bahsederken, klasik geleneksel mimari aşağıdaki gibi gösterilmiştir:
İstemci - Ön Uç Girişi
HTTPS ile en yakın Google Front End'e ulaşarak TLS şifre çözme, QoS örnekleme ve coğrafi yönlendirme işlemlerini tamamlayın. Anormal trafik (DDoS, otomatik tarama) tespit edilirse, bu katmanda sınırlama veya zorluk çıkarma işlemleri yapılabilir.
Sorgulama Anlayışı
Ön uç, kullanıcı tarafından girilen kelimelerin anlamını anlamalıdır, üç adım vardır: Sinirsel yazım düzeltmesi, "recpie" kelimesini "recipe" olarak düzeltmek; eş anlamlı genişleme, "how to fix bike" ifadesini "repair bicycle" olarak genişletmek. Niyet analizi, sorgunun bilgi, yönlendirme veya işlem niyeti olup olmadığını belirlemek ve Vertical isteği atamak.
Aday Geri Çağırma
Bir tanınmış arama motorunun kullandığı sorgulama tekniği: ters indeks. Doğru indekslemede, bir ID verildiğinde dosyaya erişebiliriz. Ancak kullanıcı, binlerce milyar dosya arasında aradığı içeriğin numarasını bilemez, bu yüzden içeriğe göre hangi dosyaların ilgili anahtar kelimeleri içerdiğini bulmak için oldukça geleneksel olan ters indeksi kullanmaktadır. Sonrasında, anlamsal arama işlemleri için vektör indeksi kullanılmaktadır; yani sorgunun anlamına benzer içerikleri bulmak için. Bu, metinleri, görüntüleri vb. yüksek boyutlu vektörlere (embedding) dönüştürür ve bu vektörler arasındaki benzerliğe göre arama yapar. Örneğin, kullanıcı "pizza hamuru nasıl yapılır" diye aratsa bile, arama motoru "pizza hamuru yapım kılavuzu" ile ilgili sonuçlar döndürebilir, çünkü bu içerikler anlamsal olarak benzerlik gösterir. Ters indeks ve vektör indeksi uygulandıktan sonra yaklaşık yüz bin seviyesindeki web sayfası ön elemeden geçirilir.
Çok seviyeli sıralama
Sistemler genellikle BM25, TF-IDF, sayfa kalitesi puanı gibi binlerce hafif özellik aracılığıyla on binlerce aday sayfayı yaklaşık 1000 sayfaya indirerek ilk aday kümesini oluşturur. Bu tür sistemler genel olarak öneri motorları olarak adlandırılır. Kullanıcı davranışı, sayfa özellikleri, sorgu niyeti ve bağlam sinyalleri gibi birçok varlığın ürettiği devasa özelliklere dayanır. Örneğin, bir arama motoru kullanıcı geçmişi, diğer kullanıcıların davranış geri bildirimleri, sayfa anlamı, sorgu anlamı gibi bilgileri bir araya getirirken, ayrıca bağlam unsurlarını da göz önünde bulundurur; örneğin, zaman (günün saatleri, haftanın belirli günleri) ve gerçek zamanlı haberler gibi dış olaylar.
Ana Sıralama için Derin Öğrenme
İlk arama aşamasında, bazı tanınmış arama motorları, sorgunun anlamını anlamak ve büyük miktarda belge arasından ilk ilgili sonuçları filtrelemek için RankBrain ve Neural Matching gibi teknolojiler kullanır. RankBrain, 2015 yılında tanıtılan bir makine öğrenimi sistemidir ve kullanıcı sorgularının anlamını daha iyi anlamayı amaçlamaktadır, özellikle de ilk kez ortaya çıkan sorgular. O, aracılığıyla